Jesień życia bohatera – Lajos Kossuth 1849 – 1894.
Po klęsce rewolucji Wiosny Ludów Kossuth przekroczył granicę turecką pod osłoną legionu polskiego. W obozie pod Widyniem został internowany. Jego rodzina pozostała na Węgrzech, połączyła się z Kossuthem w 1850 r.
Rząd austriacki domagał się wydania uchodzców ale sprzeciwiły się temu Anglia i Francja. Kossuth rozpoczął swoją działalność na emigracji. Uczył się języka tureckiego, doskonalił język angielski i niemiecki. Zmienił w niektórych kwestiach politycznych swoje stanowisko, zrozumiał iż Węgry nie mogą być wolne bez poszanowania praw etnicznych mniejszości narodowych.
Od 13 IV 1850 wraz z częścią emigracji i rodziną został przesiedlony do miejscowości w Azji Mniejszej – Kutahya. Usilnie zabiegał o zorganizowanie ruchu spiskowego na Węgrzech. Tym razem zwrócił się również do mniejszości narodowych na terenie Węgier, gwarantując im prawa do własnego języka i kultury, o włączenie się do powstania. Odzew niestety był minimalny i Kossuth doznał kolejnego rozczarowania.
Dzięki interwencji Anglii i Stanów Zjednoczonych po szesnastu miesiącach pobytu w Turcji został wraz z rodziną uwolniony i rozpoczyna swoją podróż na pokładzie statku Mississipi z kapitanem Longinem. Po drodze zatrzymał się w Marsylii. Pragnął uzyskać zgodę cesarza na przejazd przez terytorium Francji, ale Napoleon III odmówił. Przez cieśninę gibraltarską na parowcu Madrid przybył do Southampton w Anglii, gdzie entuzjastycznie witały go tłumy ludzi.
Tu spotkał się z węgierską emigracją i z Mazzinim, z którym omawiał utworzenie włosko-węgierskich oddziałów zbrojnych. Pod koniec roku 1850 w grudniu przypłynął do Nowego Jorku. Rozentuzjazmowane tłumy witały go jako wielkiego bohatera narodowego. Tu rozpoczął działalność mającą na celu uzyskanie moralnej i finansowej pomocy rządu i ludności Ameryki. Jego sławne przemówienia tu wygłaszane stały się w przyszłości podręcznikowymi przykładami dla ludzi mównicy. Pobyt w Stanach przypada na trudny okres w dziejach Ameryki, trwa konflikt między Północą a Południem. Został przyjęty przez Senat, było to wielkie wyróżnienie i zaszczyt dla obcokrajowca. Szybko zorientował się, iż władze Stanów nie miały zamiaru brać czynnego udziału w walce o wyzwolenie Węgier.
Otrzymuje niepokojące wiadomości z kraju, jego siostry są aresztowane, a w prasie część polityków węgierskich podjęła krytykę jego działalności politycznej. Popularność Kossutha w Stanach maleje. Coraz mniej udaje mu się zebrać pieniędzy. Postanowił powrócić do Anglii.
Zamieszkał z rodziną na Goover Street w Londynie. Żyje bardzo skromnie z pieniędzy które jego żona odziedziczyła w spadku oraz z wykładów i pracy dziennikarskiej. W Anglii Kossuth przejął kierownictwo nad emigracją węgierską. Agitacja nawołująca do walki narodowo-wyzwoleńczej nie wszędzie znajdowała oddźwięk. Powodem takiej postawy narodu węgierskiego była obojętność lub strach przed ciągłymi represjami, a które stały się nierozłącznymi czynnikami ładu wiedeńskiego na Węgrzech po klęsce 1848-1849 r. Również trudno było Kossuthowi zjednoczyć podzieloną i skłóconą węgierską emigrację. W tej sytuacji nawiązuje współpracę z rewolucjonistami innych narodowości i wraz z nimi działa na terenie Europy. Wydarzenia międzynarodowe: wojna krymska, walka Włochów o zjednoczenie zbliżyły Kossutha z Mazzinim i innymi rewolucjonistami. Ostatecznie udało mu się zjednoczyć emigrację węgierską i utworzyć Narodowy Komitet Węgierski. Komitet nawiązał rozmowy z cesarzem Napoleonem III, uzyskując częściowe obietnice w sprawie węgierskiej, nawiązał współpracę z rewolucjonistami włoskimi i utworzył legion węgierski na terenie włoskim. Szybko upadły nadzieje emigrantów, kiedy Napoleon III zawarł z cesarzem Franciszkiem Józefem kompromisowy pokój w Villafranca i wycofał się z popierania Węgrów. W 1860 r. popełnił samobójstwo patriota i reformator węgierski S. Szechenyi.
Jego śmierć wywołała falę patriotycznych manifestacji w kraju, dodatkowo podsycanych z zagranicy patriotycznymi przemówieniami Kossutha. Austria znalazła się w sytuacji poważnego kryzysu politycznego, z jednej strony jej kosztem jednoczyły się Włochy, z drugiej radykalizowały się nastroje rewolucyjne na Węgrzech. Pustki w skarbie i polityczne osłabienie skłoniły cesarza obawiającego się powtórzenia “szalonego roku 1848”, do pewnych ustępstw na rzecz ruchów narodowych, zwłaszcza węgierskiego. Decyzje prawno-ustrojowe cesarza Franciszka Józefa, podzieliły opozycję węgierską w latach 1860-1867 na dwa obozy polityczne. Obóz radykalny, rewolucyjny związany z Kossuthem, żądał całkowitej niezależności Węgier. Drugie stronnictwo skupione wokół umiarkowanego polityka – Ferenca Deaka lansowało koncepcję dualistyczną, czyli
dwóch odrębnych monarchii połączonych unią.
Rodzinne życie Kossutha w tym czasie jest bardzo dramatyczne, w 1862 r. zmarła jego córka. Była psychicznie i fizycznie podobna do ojca, podzielała jego poglądy polityczne. Na nagrobku córki umieścił napis: “Pocieszycielka mego gorzkiego wygnania”. Dramat rodzinny spowodował, iż żona Kossutha na skutek ciężkiej żałoby, popadła w depresję nerwową iw 1865 r. zmarła. Pochował żonę obok córki Vilmy we Włoszech.
Kolejny kryzys monarchii habsburskiej wywołany klęską w wojnie z Prusami w 1866 r., doprowadził wreszcie do gruntownej przebudowy ustroju Cesarstwa, co oznaczało klęskę dla pozostałych narodów monarchii, oraz klęskę kossuthowskich marzeń. Austria po klęsce z Prusami musiała szukać poparcia wśród Węgrów. W tych warunkach polityka ugody Deaka zyskała szerokie poparcie i umożliwiła konsekwentne ze strony Węgrów rozmowy węgiersko – austriackie, które wbrew radom i przestrogom Kossutha poszły w stronę ugody. Prestiż i wpływy Kossutha na Węgrzech bardzo zmalały. Kossuth nie popierał dualistycznej koncepcji F. Deaka, w korespondencji do niego wróżył tragedię dla narodu. Korespondencję tą nazwano listem Kasandry. Zarzucał Deakowi, iż wyrzekł się swoich ideałów, że sprowadził na Węgry następne lata niewoli. Pisał: “Wiem, że rola Kasandry jest niewdzięczna, ale weź pod uwagę, iż Kasandra miała rację”.
W 1867 r. została zawarta ugoda, która dzieliła Cesarstwo na dwa ośrodki państwowe pod nazwą Austro-Węgry. W części węgierskiej znalazła się historyczna Korona Węgierska z Siedmiogrodem i Chorwacja. Węgry otrzymały własny sejm i niezależność w sprawach wewnętrznych z cesarzem Austrii jako królem Węgier. Kossuth nieufnie przyjął wiadomość o utworzeniu monarchii dualistycznej. Odczuł to jako osobistą klęskę i podjął nieodwracalną decyzję o wycofaniu się z życia politycznego. Od tego momencie wiedzie odizolowane, samotne życie w Turynie. Jego jedynymi towarzyszami życia byli siostra i synowie. Zajmował się hodowlą roślin. Jego kolekcja sięgnęła ponad 4 tys. różnych odmian roślin pochodzących z Alp, Apeninów, Węgier i Ameryki Północnej. Urozmaiceniem jego ostatnich lat życia była przyjaźń z młodą Sarlottą – wnuczką jego znajomego. 17 – letnia dziewczyna przypominała mu ukochaną córkę. Był dla niej nauczycielem. W 1894 r. zapadł bardzo na zdrowiu. Zdiagnozowano u niego raka węzłów chłonnych, wskutek czego 20 marca 1894 r. zmarł. Jego śmierć wywołała na Węgrzech falę manifestacji patriotycznych. Rząd pod presją nastrojów społecznych zgodził się na sprowadzenie do kraju zwłok Kossutha. Pogrzeb w stolicy zgromadził ogromne tłumy Węgrów. Spełniło się ostatnie życzenie Kossutha – pochowany został w ojczystej ziemi.
Kossuth dla większości Węgrów stał się symbolem i legendą, tak doskonałą, jak doskonałe były głoszone przez niego idee wolnych Węgier. Stał się uosobieniem wszystkich węgierskich marzeń, wielki za swego życia, jak i po śmierci.
Bibliografia:
Wacław Felczak, “Historia Węgier
Istvan Kovacs, “Polacy w węgierskiej Wiośnie Ludów”
R. Nowak, “Węgry bliskie i nieznane”
A. Fischinger, “Polska – Węgry 1000 lat przyjaźni”
Autor: Teresa Guła, nauczycielka historii